Wyzwania

Trzeba zacząć rzeczywistą dyskusję na temat roli i możliwych efektów pracy rozmaitych podmiotów i służb odpowiedzialnych za wyrównywanie barier społecznych. Podstawą dla tych zmian powinno być odejście od strategii zagospodarowywania biedy, ku filozofii zmiany czynników negatywnych na pozytywne. Lekceważenie środowisk na różne sposoby wykluczonych reprezentuje dzisiejszy sposób traktowania dzieci biednych w polskiej szkole. Ponieważ mają zdecydowanie mniej niż inne daje im się wyprawkę, ciepły posiłek od czasu do czasu zapomogi. Podobnie zresztą system traktuje dorosłych – oni również mogą liczyć na pomoc rzeczową a niekiedy nawet na pieniężną. W efekcie utrwala się przekonanie, że nie warto nic zmieniać. Sytuacja przypomina tytułowego bohatera satyry Ignacego Krasickiego, pijaka, który pije dlatego, że się wstydzi, że pije. Doskonale do tego obrazka pasuje standardowy sposób wykorzystania pieniędzy z tak zwanego „kapslowego” uzyskiwanego ze swoistego podatku odprowadzonego za sprzedaż alkoholu. Czym więcej osób kupuje alkohol, tym więcej pieniędzy, które w znacznym stopniu przeznaczane są na organizację wypoczynku zimowego czy letniego dla dzieci ze środowisk zagrożonych (najczęściej alkoholizmem zresztą). Filozofia zmiany tej części społeczeństwa, która słusznie może się uważać za zmarginalizowaną, to łączenie pomocy z wymaganiami. Każda pomoc powinna być połączona i uzależniona od określonych oczekiwanych działań czy postaw rodziców. Dziecko czy rodzina będą otrzymywali zapomogę, kiedy uczniowie będą nie tylko regularnie chodzili do szkoły, ale będą się uczyli na uzgodnionym, po uprzednim zdiagnozowaniu możliwości dziecka poziomie. Dorośli będą mogli liczyć na pomoc społeczną, kiedy sami będą się uczyć, kiedy wspólnie ze swoimi dziećmi będą osiągać określone pozytywne rezultaty. Każda pomoc społeczna, a już w szczególności tak, która powiązana jest w jakiś sposób z uczniami powinna zbliżać ku odpowiedzialności, a nie ku bezradności. Tylko w ten sposób za kilkadziesiąt, a może dopiero za kilkaset lat pomoc tego typu dotyczyć będzie jedynie tych, którzy naprawdę bez niej nie potrafią funkcjonować, a takich jest zaledwie kilka procent. Reszta to ludzie, którzy wymagają zdecydowanej zmiany.